PFAS

PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) is een verzamelnaam voor een groep van duizenden chemische stoffen. Bekende voorbeelden zijn PFOS, PFOA en GenX. PFAS worden door de mens gemaakt en worden in heel veel producten en productieprocessen gebruikt. Via die producten komen ze terecht in de bodem, in het (grond)water, in planten en in dieren. Via ons eten en drinken komen PFAS in ons lichaam terecht. Je kunt daarnaast kleine beetjes PFAS binnenkrijgen op andere manieren. Bijvoorbeeld als je zwemt in natuurwater waar PFAS in zit. Of als je een smeermiddel of impregneermiddel met PFAS gebruikt.

Stoffen die niet afbreken

Een vervelende eigenschap van PFAS is dat ze niet of nauwelijks afbreken. Slecht afbreekbare stoffen hopen zich op in de natuur en in planten, dieren en mensen. Andere slecht afbreekbare stoffen zijn bijvoorbeeld microplastics.

Er is steeds meer bekend over de schadelijkheid van PFAS zijn voor mensen en het milieu. In het nieuws hoor je vaak over bepaalde gebieden in Nederland waar PFAS een probleem is. Bijvoorbeeld de omgeving van Chemours in Dordrecht en de Westerschelde. Maar PFAS zijn niet alleen in die gebieden een probleem. Overal in Nederland zitten PFAS in het milieu en we hebben allemaal PFAS in ons lichaam. PFAS breken niet af in het milieu en kunnen schadelijk zijn voor mensen. Daarom is het belangrijk om te voorkomen dat deze stoffen in het milieu komen.

Wat weten we over PFAS en gezondheid?

PFAS kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid. Deze stoffen kunnen zorgen voor veranderingen in je lichaam. Zo weten we dat sommige PFAS:

• slecht kunnen zijn voor je immuunsysteem;
• slecht kunnen zijn voor je lever;
• kunnen zorgen voor een hoger cholesterol;
• een hoge bloeddruk en problemen tijdens de zwangerschap kunnen veroorzaken;
• schadelijk kunnen zijn voor de ontwikkeling van ongeboren kinderen (iets lager geboortegewicht);
• mogelijk schadelijk kunnen zijn voor de voortplanting;
• mogelijk slecht kunnen zijn voor je schildklier;
• mogelijk kanker veroorzaken. Onderzoek naar jarenlange, hoge blootstelling aan PFOA laat een verband zien met nierkanker, zaadbalkanker en mogelijk schildklierkanker.

Of je iets merkt van PFAS in je lichaam, hangt af van hoeveel je in de loop van de tijd binnenkrijgt. Hoe langer en hoe meer PFAS je binnenkrijgt, hoe groter de kans dat het effect heeft op je gezondheid. Van de effecten die we hierboven noemen, verwachten we effecten op het immuunsysteem als eerste. Dat de kans op effecten toeneemt, wil niet zeggen dat iedereen daar iets van gaat merken. Een verhoging van cholesterol bijvoorbeeld maakt je niet meteen ziek. Het verhoogt wel de kans op ziekte. Of je ziek wordt, hangt ook af van veel andere zaken, zoals erfelijke aanleg, leefstijl en of je andere ziekten hebt.

Over de meeste PFAS weten we nog heel weinig. PFAS verschillen in hun eigenschappen, de ene is schadelijker dan de andere.

PFAS in voeding en drinkwater

De meeste PFAS krijg je binnen via je eten en drinkwater. Uit een onderzoek van het RIVM in 2021 blijkt dat veel Nederlanders alleen al via eten en drinkwater méér PFAS binnenkrijgen dan veilig is volgens de gezondheidskundige grenswaarde. Die waarde geeft aan welke blootstelling geen verandering in het lichaam geeft. Ook het RIVM onderzoek naar PFAS in bloedmonsters uit 2016-2017 laat zien dat we te veel PFAS in ons lichaam hebben. Lees de veelgestelde vragen en antwoorden over PFAS in bloed.

Als je lange tijd meer binnenkrijgt dan de gezondheidskundige grenswaarde, dan neemt de kans op gezondheidseffecten toe. Dat de kans op effecten toeneemt, wil niet zeggen dat je daar ook echt iets van gaat merken. Dat hangt ook af van veel andere zaken, zoals erfelijke aanleg, leefstijl en of je andere ziekten hebt. Het RIVM adviseert de overheid ervoor te zorgen dat mensen minder PFAS binnenkrijgen.

Je kunt zelf niet zoveel doen om te voorkomen dat je PFAS binnenkrijgt. Voldoende water drinken en gevarieerd eten zijn belangrijk om gezond te blijven, ook al krijg je er een beetje PFAS mee binnen. Als je zorgt dat je veel verschillende voedingsmiddelen eet, voorkom je dat je vaak voedingsmiddelen eet waar meer schadelijke stoffen in zitten.

Wil je meer weten over PFAS en wat je zelf kan doen om PFAS in het milieu te verminderen? Lees dan de informatie op GGD Leefomgeving over PFAS.

Rol van de GGD

De GGD vindt het belangrijk dat de voor- en nadelen van bloedonderzoek goed worden afgewogen. De GGD ziet veel argumenten om geen PFAS bloedonderzoek te doen. Wij doen dit daarom niet vanwege de volgende redenen:

• De concentratie PFAS in het bloed geeft geen duidelijke informatie over de kans dat je ziek wordt of klachten krijgt.
• Er is geen medisch advies mogelijk op basis van een hoge waarde PFAS in het bloed. Er is geen behandeling mogelijk om PFAS uit je bloed/uit je lichaam te krijgen. Alleen door verdere inname zoveel mogelijk te beperken, neemt de hoeveelheid PFAS in het lichaam langzaam af.
• Het bloedonderzoek is een momentopname en geeft geen duidelijke informatie over een al of niet hogere blootstelling aan PFAS in het verdere verleden.

Er zijn mensen die het fijn vinden om te weten hoeveel PFAS ze in hun bloed hebben. Voor sommige mensen kan het weten van de bloedwaarde helpen om bewuster met blootstelling om te gaan, of geeft het rust. Voor anderen kan het juist de zorgen of gevoelens van onmacht vergroten.

Er zijn commerciële aanbieders die individueel bloedonderzoek naar PFAS uitvoeren. De kosten daarvan zijn voor eigen rekening. De keuze om hier gebruik van te maken, laten wij bewust bij de mensen zelf. De GGD ziet hierin geen rol voor zichtzelf, vanwege de redenen die we hierboven noemen.

Wanneer een gemeente vragen heeft over de (on)mogelijkheden, nut en noodzaak van bloedonderzoek, dan adviseren wij hen hierover.

Heb je vragen? Wij geven graag advies en leggen uit wat PFAS betekent voor je gezondheid. Je kunt contact opnemen met het team Gezondheid, Milieu en Veiligheid.